اهمیت هرس در درختان شهری

با عنایت به اینکه درختان موجود درشهرها در اثر آلودگی هوا وسایر شرایط نامساعد
خاک ،آب ومشکلات مختلف نگهداری و… بخصوص با افزایش سن ، دچار تنش و فشار
میشوند و این مسائل و مشکلات مختلف ، درختان را دچار ضعف، و مستعد بیماریها و
هجوم آفات نموده که باعث پس روی درختان و درنهایت مرگ آنها را سبب خواهندشد.
پس میبایست همواره به فکر حفظ و تجدید حیات درختان به عنوان یکی از مهمترین
سیستم های حیات بخش بود. تجدید حیات و حفظ فضای سبز بطور علمی هزینه های
بمراتب کمتری نسبت به احداث مجدد آنها دارد.
یکی از روشهای حفظ و تجدید حیات درختان اعمال انواع هرس بر روی آنها میباشد. که
در زیر به مهمترین اهداف هرس اشاره می گردد :
تعریف هرس:
هرس درختان عبارت است از قطع کردن قسمتهایی از اندامهای آنها(هوائی،زیرزمینی) که
بر اساس روش های مخصوص و اهداف خاص انجام میپذیرد . با این عمل، نحوه رشد،
قدرت رویشی ، زایشی وآرایش ،فرم درختان وتاثیر بر منظر شهری و … برپایه نیات خاص
تحت تاثیر قرار گرفته ونیزبردباری درختان در برابرعوامل نامساعد افزایش می یابد.
اهداف هرس:
-افزایش عمر درخت:
با انجام صحیح هرس تعادل مناسب بین جذب مواد غذایی ، آب و دفع توسط درخت
ایجاد میگردد.به همین لحاظ جوانی،شادابی وعمر درخت طولانی میگردد.
به لحاظ هزینه های زیاد در حذف درختان مسن و مشکلات زیست محیطی و باز کاشت
درختان جدید و نیز نظر به حفظ فضای سبز شهر ها بعضی اوقات درختان مسن را میتوان
بو سیله عمل هرس جوان نمود بدین طریق درختان مسن را وادار به تو لید شاخه های
جدید مینمایند. البته این کار زمانی صورت میگیرد که ریشه های درختان سالم باشند.
همچنین با انجام عملیات زیرنیز(اهداف هرس) به نحوی عمر درختان افزایش می یابد.
-ایجاد فرم مناسب و دلخواه:
ممکن است درختان شهرها درنتیجه عوامل نامساعد محیطی و دخالت ناصحیح
شهروندان و نزدیکی درختان به مستحدثات ومشکلات ومسائل شهر سازی، فرم طبیعی
خود را پیدا نکنند.لذا با اعمال هرسهای صحیح وعلمی میتوان فرم مناسب و زیبا را در
درختان ایجاد نمود.و با این کار بر زیبائی شهر افزود.
-کنترل رشد بیش از حد شاخه ها :
عدم انجام هرسهای بموقع درختان شهر و شرایط خاص حاکم بر آن موجب رشد بیش از
حد شاخه ها وناموزونی و عدم تقارن آنها می گردد .هم چنین در اثر رشد بیش از حد
شاخه ها خطرات برق گرفتگی در نتیجه بر خورد شاخه ها با سیم های برق افزایش
می یا بد. برای جلو گیری از این مشکلات توصیه میگردد که شاخه های جانبی هر سال
یکبار یا دو سال یکبار به اندازه حداکثر تا یک سوم ارتفاع کوتاه شود،ضمنا از هر سه سال
یکبار عملیات هرس سر زنی بطورعلمی وصحیح در گونه های خاص انجام گیرد.
-کنترل امراض وآفات :
شاخه های شکسته درختان معمولا کانون عوامل بیماری زا وآفات مختلف بوده و باعث
آلوده شدن درختان سالم میگردد . بنا بر این هرس شاخه های شکسته ، ضعیف، بیمارو
خشک جهت حذف مناظر زشت و جلو گیری از توسعه وشیوع بیماری ها و آفات در هر
مو قع از سال توصیه میگردد.
-قابل نفوذ کردن تاج درخت به نور آفتاب:
درختان جهت ساخت نوری(فتو سنتز) به نور احتیاج دارند در نتیجه عدم وجود نور ،
برگهای آنها زرد شده و زیبایی تاج درختان از بین رفته و دچار مشکلاتی خواهند شد.
درختانی که چندین سال هرس نشده اند با مرور زمان بتدریج تاجشان بوسیله شاخه های
زیادو بهم پیچیده و ضربدری و… متراکم شده وازنفوذ نور خورشیدبه داخل تاج جلو گیری
میشود. در این حالت اگر به داخل تاج درخت دقت کنیم برگهای زرد را مشاهده کرده و
برگهای شاداب و سبز رنگ منحصرا در قسمتهای بیرونی تاج دیده خواهد شد. بنا براین با
انجام هرس صحیح و علمی میتوان مشکل عدم نفوذ نور آفتاب به داخل درختان را بر
طرف نمود.
-حذف پاجوش وتنه جوشها:
پا جوش و تنه جوش ها آب و مواد غذایی جذب شده توسط ریشه درخت را مصرف می
کنند .که در این صورت درخت بهره کافی از آب و مواد غذایی را نخواهد برد. ودر نهایت
درختان ضعیف و آسیب پذیر وهمچنین بد منظره خواهند شد. بنابراین حذف پا جوش و
تنه جوشها در مراحل اولیه رشد و سالهای بعد الزامی است.
-مقاوم کردن درختان نسبت به فشارهای باد و برف:
در مناطق بادخیز شهرها درختان موجود در صورت برخورداری از تاجی پرپشت و متراکم
در مقابل باد و توده های برف حساسیت نشان داده و بدین طریق شاخه ها توسط باد و
طوفانها و توده های برف خواهند شکست .که این عمل باعث بهم خوردن تقارن وتعادل
ودرنتیجه باعث بدفرم شدن و ناهمگونی شکل طبیعی میگردد. بنا براین با اعمال هرس
های اصولی و صحیح میتوان مقاومت شکننده درختان در مقابل عوامل مذکور را به
مقاومت غیر شکننده تبدیل نمود. پس باحذف شاخه هائی از داخل تاج به عبارتی دیگر با
سبک و روشن نمودن تاج درختان و نیز کوتاه نمودن شاخه ها باد بسهولت از لابلای تاج
غیر متراکم و سبک عبورکرده و آسیبی به درخت وارد نخواهدکرد .و برف نیز فرصت
انباشته شدن در داخل تاج را نداشته و نتواند در اثر سنگینی، شاخه های درختان را
بشکند.

• ایجاد تعادل بین شاخساره و ریشه ، در هنگام جابجا کردن درخت و افزایش موفقیت در گیرائی
  درختان انتقالی.
• پیش یا پس انداختن باروری گیاه و تنظیم گلدهی .
• محدود کردن رشد و کوتاه ساختن گیاه برای تسهیل عملیاتی مانند سمپاشی به دلایل تزئینی.
  -پرورش شکل گیاه بر اساس اهداف خاص.مثلا تبدیل درختچه به درخت کوچک.
  مواردی که درعملیات هرس درختان باید رعایت شود:
  -سربرداری قبل از بهار و بیدار شدن درختان و موقعی که خطر سرما زدگی و جود ندارد
  انجام گیرد .
  -سربر داری در درختان بیش از ۸سال ونیز با توجه به موقعیت محل درخت صورت می
  گیرد.
  -طول شاخه های باقیمانده بسته به سن و تنومندی و موقعیت محل درختان بین نیم
  تایک متر خواهد بود .البته این طول در مواردی میتواند کمتر یا بیشتر از حد مذکور باشد.
  -دقت در زوایای برش واجرای آن بطور علمی.
  -استفاده از چسب پیوندی در محل هرس.
• رعایت بهداشت هرس : پیش و پس از هرس ضد عفونی ادوات برش از جمله تیغه اره
  موتوری و…جهت جلوگیری از انتقال عوامل بیماری های احتمالی.
  -رعایت موارد ایمنی از جمله بستن شاخه های بزرگ مورد هرس به تنه اصلی و پایین
  آوردن آن با طناب طبق مهارت و اصول خاص جهت جلو گیری از سقوط و خطرات
  احتمالی.
  -استفاده از کلاه ایمنی ، کمربند ایمنی، وسایل برنده تیز و سالم و….
  -آبیاری و تغذیه گیاه.
  -درختانی که میتوان روی آنها هرس سر برداری اعمال نمود عبارتند از:نارون ،اقاقیا
  ،صنوبر ،زبان کنجشک،چنار ،بید و…
  -در هرس ها عادت طبیعی رشد گیاهی را فراموش نکنید.
  -برای حفظ تعادل در پراکنش اندام هوایی،شاخه های قوی را هرس ملایم و شاخه های
  ضعیف را بشدت هرس کنید.
• هرس شاخه های مرده، در حال خشک شدن و به شدت بیمار.
• جلو گیری از تشکیل جوانه در پایه تنه درخت و روی تنه درخت قبل از محل صحیح انشعاب
  شاخه ها با عمل هرس.
• هرس شاخه هایی که به سمت مرکز درخت و در عرض آن رشد می کنند.
• هرس شاخه های عرضی که به هم مالیده می شوند یا ممکن است در آینده به هم مالیده شوند و
  حالت ضربدری پیدا میکنند.
  منابع:
  -فصلنامه علمی و اموزشی فضای سبز شماره چهارم
  -هرس به معنی هرس اسماعیل پیش بین
• هرس علمی و عملی جمشید حکمتی
  -درختکاری سازمان پارکها و فضای سبز تهران
  -اهمیت هرس علی رضا اوجاقی
  -تجارب شخصی